ری را :: به نظر می‌رسد ما آدمیان تقریباً هر چه داریم یا هر که هستیم از برکت حافظه است. اندیشه‌ها و تصورات ما حاصل کار حافظه است و ادراک و اندیشه و حرکت‌های ما از آن سرچشمه می‌گیرد.
حافظه، پدیده‌های بیشمار هستی ما را در کل واحدی یکپارچه می‌سازد. همانطور که اگر ذرات تشکیل‌دهنده بدن با نیروی جاذبه ماده بهم نچسبیده بود بدن ما از هم می‌پاشید، اگر نیروی پیوند دهنده و وحدت‌بخش حافظه نبود هشیاری ما به تعداد لحظه‌های زندگی‌مان تجزیه می‌شد.
این سخنان که هرینگ (۱۹۲۰) سالها پیش در سخنرانی خود بیان کرده، گویای اهمیت حافظه در حیات ذهن آدمی است.
تاثیر هیجان بر حافظه چیست؟
به زبان ساده حافظه یک قابلیت ذهنی برای سپردن، نگهداری و به یادآوردن اطلاعات و تجربیات است. هر اتفاقی که در زندگی روزمره ما می‌افتد، در حافظه ما ثبت می‌شود.
وقتی که در حال رانندگی هستیم، چهره عابر پیاده‌ای که از جلوی ما می‌گذرد در ذهن ما می‌ماند. اما دوام این خاطرات در حافظه ما چقدر است؟ چند ثانیه؟ چند ساعت؟ چند هفته؟ چند ماه؟ آیا می‌توانیم عابر پیاده‌ای را که چند روز پیش از جلوی ماشین ما عبور کرده را به خاطر بیاوریم؟ پاسخ به این سؤال غالباً منفی است.
حال شرایطی را فرض کنید که در حال رانندگی، به علت سرعت زیاد و یا بی‌توجهی با عابر پیاده‌ای تصادف می‌کنید. در آن لحظه شما با ترس از ماشین پیاده می‌شوید و به سمت او می‌روید. در این شرایط چطور؟ آیا چند روز بعد چهره عابر پیاده‌ای که با آن تصادف کرده بودید را به خاطر می‌آورید؟
اکثر شما به این سؤال جواب مثبت خواهید داد.
سؤال این است که در حالت دوم فرضی (تصادف با عابر پیاده) چه ویژگی باعث ثبت این رویداد در حافظه شما می‌شود؟
نحوه ثبت وقایع در حافظه ما
مطالعات روانشناسی مربوط به تاثیر هیجان بر حافظه نشان داده اند آنچه باعث دوام ثبت این واقعه شده، وجود یک هیجان غالب در آن اتفاق است.
در لحظه تصادف شما هیجان ترس را تجربه کردید و این هیجان بر نحوه رمزگردانی، اندوزش و بازیابی که سه مرحله حافظه هستند، تأثیرگذار بوده. بدین معنا که اگر رویدادی بار هیجانی خاصی برای فرد به همراه داشته باشد، آن روبداد در حافظه وی به طور ماندگارتر و مؤثرتری ثبت می‌شود.
هرچقدر میزان بار هیجانی یک واقعه برای فرد بیشتر باشد، آن واقعه در حافظه، مدت طولانی‌تری باقی می‌ماند. برعکس هر چقدر هیجانات همراه با آن واقعه برای فرد کمتر باشد، ثبت آن در حافظه ضعیف‌تر خواهد بود
شما کدام رویداد را بهتر خاطرتان هست؟ روز امتحانات ترم و یا روز کنکور؟، روزی که از محل کار خود اخراج شدید و یا یک روز عادی در محل کارتان؟ روز عروسی‌تان و یا روز خرید حلقه ازدواجتان؟ شبی که زلزله آمد یا شبی که مهمان داشتید؟
در تمامی موقیعیت‌های فرضی بالا قطعاً شما آن واقعه‌ای را که همراه با برانگیخته شدن هیجان‌های شما همراه بوده، راحت‌تر به یاد می‌آورید. شایان ذکر است هر واقعه واحد، برای افراد مختلف، برانگیختگی هیجانی یکسانی نخواهد داشت.
عوامل متعددی در به خاطر سپاری بهتر رویدادهای هیجانی دخیل است. رویدادهای هیجانی غالباً بیشتر از اتفاقات خنثی مورد موشکافی قرار می‌گیرند و شاید همین موشکافی و نه خود هیجان باشد که باعث ثبت دقیق‌تر و در نهایت یادآوری راحت‌تر آن می‌شود.
یکی دیگر از دلایل تاثیر هیجان بر حافظه این است ما رویدادهایی با بار هیجانی را نسبت به اتفاقات خنثی مدام برای دیگران بازگو می‌کنیم. همین بازگو کردن مداوم باعث ماندگاری طولانی‌تری در حافظه می‌شود.
در نهایت رویدادهای هیجانی معمولاً به موضوعات یا هدف‌های مهمی در زندگی ما مربوط می‌شوند. همین ارتباط با موضوعات مهم است که برای حافظه اهمیت دارد نه خود هیجانی بودن.
روانشناسی تاثیر هیجان بر حافظه
شاید با خواندن مطالب بالا این سؤال به ذهنتان آید که آیا می‌توان یک رویداد بسیار هیجانی را تجربه کرد و آن را به خاطر نیاورد؟
به دلایلی پاسخ به این سؤال بلی است.
پژوهش‌های متعدد نشان داده است که گاهی هیجانات بر فراموشی هم اثرگذار است. اول اینکه، اگر رویداد هیجانی توسط یک کودک تجربه شود ممکن است بعدها آن رویداد را به خاطر نیاورد. این پدیده از یک الگوی فراگیر تحت عنوان “یادزدودگی دوران کودکی” تبعیت می‌کند. الگویی که برای تمام رویدادها در سالهای اول زندگی چه هیجانی یا غیرهیجانی به کار برده می‌شود. بدین معنا که هیچکس نمی‌تواند خاطره‌اى از نخستین سالهای زندگى خود به یاد بیاورد.
دوم اینکه، گاهی سطح استرس بالا بذر حافظه را قبل از اینکه فرصتی برای ریشه دواندن داشته باشد، از بین میبرد.
تاثیر هیجان منفی بر حافظه
شاید برایتان اتفاق افتاده است که در جلسه کاری مهمی مشغول صحبت هستید و به دلیل تجربه اضطراب شدید، بخشی از متن سخنرانی خود را به یاد نمی‌آورید. این دقیقاً تأثیر تاثیر هیجان بر حافظه شما است که منجر به فراموشی شده است. پس در خیلی از مواقع هیجانات مثبت یا منفی می‌تواند باعث فراموشی شود که معمولاً شدت اثر هیجانات منفی بیشتر است.
زیگموند فروید پایه‌گذار نظریه روانکاوی اولین شخصی بود که این موضوع را مطرح کرد که: گاهی بار هیجانی یک واقعه (بخصوص هیجان منفی) به قدری شدید است که فرد از آن رویداد هیچ چیزی را به خاطر نمی‌آورد.
وی معتقد است بسیاری از تجارب و اطلاعات مربوط به گذشته ما وارد بخشی از ذهن می‌شود که از آن تحت عنوان “ناهشیار” یاد کرد. فروید باور داشت که برخی از از رویدادها به قدری آسیب‌زا هستند که انسان آنها را به بخش ناهشیار ذهن روانه می‌کند تا از اضطراب و ناراحتی شدید ناشی از آن رویداد با بار هیجانی زیاد، خود را رهایی بخشد.
به این ترتیب ذهن انسان تلاش می‌کند تا این تجارب و خاطرات اضطراب‌زا را در ناهشیاری نگه دارد. یا به اصطلاح فروید “سرکوب” کند و بدین صورت است که یک رویداد هیجانی آسیب‌زا باعث فراموشی خاطرات و اطلاعات ناراحت‌کننده می‌شود.
انواع هیجانات منفی
رویدادهایی همچون:
- در معرض بلایای طبیعی همچون سیل
- طوفان
- زلزله و غیره قرار گرفتن
- جنگ
- تصادفات
- سقوط هواپیما
- تجاوز و سوء استفاده‌های جنسی
- مرگ عزیزان و غیره
از جمله رویدادهایی هستند که به علت وجود هیجان‌های منفی شدید باعث فراموشی آن رخداد توسط فرد می‌شود. حتی اگر پس از گذشت سالها این اتفاقات فراموش‌شده به نحوی به قسمت “هشیار” ذهن وارد شود برای فرد غیرقابل تحمل و بسیار تهدیدکننده است.
بنابراین مطالعات مربوط به تاثیر هیجان بر حافظه ، این اطلاعات و خاطرات تنها زمانی قابل دسترس خواهد بود که شدت هیجان‌های منفی رویداد برای فرد کاسته شده باشد و این عمل فقط از طریق روش‌های درمانی امکانپذیر است.
ویکی روان
به کانال تلگرام ری را بپیوندید:↓
↓به کانال تلگرام و پیج اینستاگرام ری را بپیوندید↓
